مدهامّتان: علوم و معارف قرآن و حدیث

گروه ادب: نکونام، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، عنوان کرد: اگر به پرسش‌های دینی و قرآنی نهفته در جامعه، پاسخ مناسبی داده نشود و آثار مطلوب در زمینه آنها منتشر نشود، فرهنگ دینی جامعه از درون نابود می‌شود.

جعفر نکونام، استاد دانشگاه قم

جعفر نکونام، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در بررسی مفهوم نیازسنجی و میزان اعمال آن در نشر مکتوب حوزه دینی ـ قرآنی اظهار کرد: متاسفانه نیازسنجی سیستماتیک و علمی در وضعیت امروز به چشم نمی‌خورد.

وی با بیان اینکه به جز برخی پایان‌نامه‌های دانشجویی که دارای مکانیزم خاص نیازسنجی هستند، در باقی موارد روال منظمی در نیازسنجی دیده نمی‌شود، اظهار کرد: به طور عمده،‌ کتاب‌ها بدون تحقیق و جست‌و‌جوی پیشینه به چاپ می‌رسند و نوعاً اگر نیازسنجی هم به عمل می‌آید، براساس حدس و گمان‌های شخصی است. در سازمان‌هایی که کتاب درسی تهیه می‌کنند، مثل سازمان سمت معمولاً، با تکیه بر سرفصل‌های دروس به تدوین و نشر کتاب می‌پردازند.

نکونام ادامه داد: در سایر مؤسسات انتشاراتی با برآوردهای ذهنی و بدون مطالعات میدانی به پذیرش و نشر آثار روی می‌آورند. بسیاری از نویسندگان براساس علائق و مطالعات شخصی خود به نگارش و نشر آثار روی می‌آورند و هیچ نظارتی به نیازهای علمی و فرهنگی جامعه ندارند.

وی به وجود برخی گفتمان‌های حاکم در جامعه مثل گفتمان «سبک زندگی» اشاره کرد و گفت: برخی ناشران و نویسندگان بسته به اینکه گفتمان حاکم در جامعه چیست، به نگارش و نشر آثار اهتمام می‌ورزند. نگارش مقالات و پایان‌نامه‌های دانشگاهی هم متأثر از گفتمان‌هایی است که هر از چندگاهی در محافل عمومی مطرح می‌شود.

وی در ادامه به تبعات عدم نیازسنجی در نشر مکتوب حوزه دینی ـ قرآنی پرداخت و گفت: عدم نیازسنجی موجب نادیده گرفتن خلاءهای فکری و شبهات و سئوالات پاسخ نیافته‌ای می‌شود که بیش‌تر آنها حالت پنهانی دارد و ذهن‌های جوانان را به خود مشغول می‌سازد و حتی ایمان افراد جامعه را هدف گرفته است.

نکونام با بیان اینکه ما زمانی نیازهای فرهنگی جامعه را درک می‌کنیم که به حد انفجار رسیده و فرهنگ دینی ما را مورد هجمه قرار داده باشند، افزود: وقتی یک فتنه سیاسی یا انحراف اخلاقی عظیمی در جامعه به وجود بیاید، متولیان فرهنگ جامعه در می‌یابند که در آن زمینه‌ها خلاء‌های فکری و انتشاراتی وجود دارد و باید به تدوین و نشر آثار پرداخت.

وی با تاکید بر اینکه باید پیش از رسیدن به حد انفجار و پیدایش مشکلات اخلاقی و فرهنگی به شکل علمی نیازسنجی صورت بگیرد و خلاء‌های فکری و فرهنگی مورد شناسایی قرار گیرد، اظهار کرد: باید دانست که بسیاری از سؤالات تا به صورت میدانی و بالینی مورد مطالعه و بررسی قرار نگیرند، مجال و جرأت بروز پیدا نمی‌کنند.

نکونام عنوان کرد: افراد برای اینکه حقوق اجتماعی آنها ضایع نشود یا به ملحد بودن متهم نشوند، از پرسیدن علنی خودداری می‌کنند و اگر به پرسش‌های نهفته و پنهان جامعه پاسخ مناسبی داده نشود و آثار مطلوب و اقناع‌آوری در زمینه آنها تدوین و منتشر نشود، فرهنگ دینی جامعه را از درون تهی و نابود می‌سازد.